Bewindvoering

Advies over bekwaamheid, bewind, geesteszieken en ontvoogding

Algemeen

Rechtshandelingen kunnen enkel worden gesteld door diegenen die de wet 'bekwaam' acht. Zoniet wordt van 'onbekwame personen' gesproken.

Een onderscheid moet hierbij worden gemaakt tussen (i) rechtsbekwaamheid en (ii) handelingsbekwaamheid. Rechtsbekwaamheid is de mogelijkheid om rechten te genieten. Handelingsbekwaamheid is de mogelijkheid om deze rechten ook effectief uit te oefenen.

Natuurlijke personen worden in de regel geacht handelingsbekwaam te zijn, tenzij wanneer de wet voor specifieke gevallen de handelingsonbekwaamheid invoert. Indien een persoon handelingsonbekwaam is, dan wordt het bestuur over de onbekwame persoon en zijn goederen door iemand anders waargenomen. Dit wordt de bewindvoering genoemd.

De onbekwame personen worden onderverdeeld in:

• De minderjarigen
• De geesteszieken (personen die in staat van verlengde minderjarigheid zijn verklaard, de gerechtelijke onbekwaamverklaarden, en de onder gerechtelijk raadsman gestelde geesteszwakken en verkwisters)

De Minderjarige

Een minderjarige is de persoon van het mannelijk of vrouwelijk geslacht die de volle leeftijd van achttien jaar nog niet heeft bereikt. Vanaf de leeftijd van 18 jaar is men dus meerderjarig.

Het feit dat een persoon minderjarig is, heeft gevolgen op een aantal vlakken:

• De strafrechtelijke aansprakelijkheid : een minderjarige kan in de regel niet worden gestraft (met een geldboete of gevangenisstraf) bij gebreke aan een strafrechtelijk toerekenbare schuld. De jeugdrechter kan wel de nodige maatregelen nemen (zoals een berisping, het plaatsen van de minderjarige onder een consulent van de sociale dienst, het opleggen van herstelbemiddeling, het plaatsen in een instelling). In zeer uitzonderlijke omstandigheden en als het om een zeer ernstig misdrijf gaat, kan de jeugdrechter beslissen om een jongere die ouder is dan 16 jaar uit handen te geven, waardoor een gewone strafrechtbank over het misdrijf zal oordelen.
• De aansprakelijkheid voor een onrechtmatige daad : een minderjarige kan aansprakelijk worden gesteld voor schade die hij heeft veroorzaakt, zodra hij fout en goed gedrag van elkaar kan onderscheiden (hetgeen doorgaans rond de leeftijd van 7 jaar is)
• De contractuele aansprakelijkheid : een minderjarige kan in de regel geen contracten sluiten, aangezien hij handelingsonbekwaam is

Een minderjarige is in beginsel dus handelingsonbekwaam. Hij kan dus geen contracten sluiten zonder voorafgaandelijke toestemming van één van zijn ouders (of zijn voogd). In de praktijk dient het een en ander uiteraard genuanceerd te worden, daar een minderjarige anders bvb. geen treinticket of snoep in een winkel zou kunnen kopen.

Deze handelingsonbekwaamheid heeft tot gevolg dat de wet een bewindvoerder aanstelt over de persoon van de minderjarige en diens goederen. Dit kan ofwel zijn (i) het ouderlijk gezag, (ii) de voogdij, of (iii) een curator bij een ontvoogde minderjarige. Een specifieke regelgeving bestaat er bovendien voor de pleegvoogdij.

Geesteszieken

Ten aanzien van personen met geestesgebreken kunnen verschillende maatregelen genomen worden. Deze maatregelen kunnen worden onderverdeeld in (i) bewindsmaatregelen, (ii) beschermingsmaatregelen, en (iii) beveiligingsmaatregelen.