Erfenis

Advies over erfgenamen, erfrecht, schenken, testament, onterven en nalatenschap

Erven lijkt op het eerste zicht positief, maar het is toch opletten geblazen. Je erft namelijk niet alleen de bezittingen maar ook de lopende contracten én schulden van de overledene. Indien er –na onderzoek- te veel schulden in de erfenis blijken te zijn, weiger je best de erfenis. Doe in elk geval niets vooraleer je advies kreeg van een notaris of advocaat!

Wat zit er in de nalatenschap?

Een grondig onderzoek door de notaris is noodzakelijk om geen kat in een zak te erven. Ondertussen mag je niets doen wat als het stilzwijgend aanvaarden van de erfenis opgevat kan worden.

De erfenis aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving is meestal de veiligste handelswijze: in het slechtste geval ontvang je niets, maar je moet in elk geval de eventueel resterende schulden niet uit eigen zak betalen.

Successieplanning is nuttig om te bepalen wat er in jouw erfenis zal zitten en de bijhorende belastingen voor jouw erfgenamen te optimaliseren.

Discussie over een erfenis, wat erin zit en wie erft? Vind de beste advocaat door jouw zaak zonder verdere verplichting en anoniem te posten.

Wie is de gelukkige erfgenaam?

Houd als mogelijke erfgenaam rekening met volgende zaken:

Om te kunnen erven, moet je aan bepaalde voorwaarden voldoen: je mag niet onwaardig (verklaard) zijn en je moet bekwaam zijn, of correct bijgestaan worden. Zelfs een nog ongeboren kind kan erven. 

Een erfenis is meestal persoonlijk: de echtgenoot of partner erft niet mee. Uitzonderingen voor gehuwden zijn het huwelijksstelsel van algehele gemeenschap, en het gedeelde genot van de opbrengsten van die erfenis in het wettelijk stelsel.

Wìe erft is ofwel in het testament bepaald (binnen bepaalde grenzen: wettelijke reserve of minimumerfenis voor belangrijke erfgenamen), ofwel regelt de wet de erfopvolging volgens orden en graden. De ORDE die het meest verwant is, erft volgens de wettelijke erfopvolging. Binnen de orde heb je dan GRADEN of generaties: de dichtste generatie (desgevallend via plaatsvervulling) erft.

Ook al het dreigement van onterving gehoord of geuit? Belangrijke erfgenamen zoals kinderen en echtgenoot kunnen niet volledig onterfd worden.  Het keuzebeding (alternatieve verblijvingsbeding) dient om de kinderen deels te onterven. Als echtgenoten uit elkaar of aan het scheiden zijn, kan onterven wél onder voorwaarden.

Wat met erfenissen en schulden?

Diegene die als erfgenaam wordt aangeduid, is niet verplicht om de erfenis te aanvaarden. Je kan een erfenis ook weigeren. Bijvoorbeeld omdat er meer schulden dan bezittingen zijn (zie hierboven), maar ook om jouw eigen kinderen via plaatsvervulling in jouw plaats te laten erven (‘erfenissprong’ of ‘generatiesprong’).

Je moet tijdig en –dankzij de notaris- goed geïnformeerd beslissen. Deze keuze om een erfenis te weigeren of aanvaarden is namelijk definitief. Ofwel verwerp je een overduidelijke negatieve erfenis, ofwel beslis je binnen 3 maanden en 40 dagen na de aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving. Vermijd ondertussen het [stilzwijgend aanvaarden van de erfenis! Binnen 4 maanden na het overlijden moet je bij de Vlaamse Belastingdienst (of Brusselse of Waalse registratiekantoor) aangifte doen van een aanvaarde nalatenschap.

Ook al weigeren alle erfgenamen de erfenis, de begrafenisfactuur moet toch betaald worden door diegene die opdracht gaf aan de begrafenisondernemer. De opdrachtgever kan deze begrafeniskosten in sommige gevallen (deels) recupereren via een begrafenisvergoeding of via de onderhoudsplicht.

Wanneer niemand de erfenis (tijdig) aanvaardt, stelt de familierechtbank op verzoek een curator aan om de onbeheerde nalatenschap te beheren en te vereffenen. Indien er geen erfgenamen zijn, kan de Belgische Staat de erfenis opeisen.

Trouwen of samenwonen voor de erfenis

Overweeg je om officieel samen te wonen of om te trouwen? De invloed van een relatie op de erfenis varieert naargelang het specifieke statuut van de relatie. Ben je feitelijk of wettelijk samenwonend, of gehuwd: de bescherming van de partner is telkens verschillend.

Indien de overledene gehuwd was, heeft dit grote invloed op wie er erft en wat er in de erfenis zit. De langstlevende echtgenoot of echtgenote is namelijk een belangrijke erfgenaam met een minimale erfenis van vruchtgebruik op de gezinswoning of vruchtgebruik op de helft van de nalatenschap (naar keuze).

Bij het huwelijksstelsel van gemeenschap van aanwinsten -of het  ‘wettelijk stelsel’ (gehuwd zonder huwelijkscontract)- behoort ook de helft van alle gezamenlijke inkomsten tot de erfenis.

Gehuwden erven automatisch van elkaar, vrij veel zelfs, én moeten geen of lage belastingen op die erfenis betalen. Wanneer je daarentegen niet getrouwd bent, is het erfrecht minder gunstig, in elk geval voor feitelijk samenwonenden:

• Een testament is noodzakelijk om te kunnen erven als feitelijk samenwonende, en is aangewezen voor wettelijk samenwonenden die meer willen erven dan vruchtgebruik op de gezinswoning. 
• Je betaalt, afhankelijk van het gewest, meer successierechten of erfbelasting op de erfenis van de partner met wie je ‘gewoon’ samenwoont (dus zonder verklaring bij de ambtenaar van de burgerlijke stand). In het Vlaamse Gewest zijn de tarieven het meest gunstig voor louter feitelijk samenwonende partners.
• Als feitelijk samenwonende zonder kinderen ben je zelfs mét testament beperkt door de erfrechten van de ouders van de overledene.

Vragen over een erfenis? Vind nu de beste advocaat door jouw zaak vrijblijvend en anoniem te posten.

Meer tips om jouw erfenis goed te regelen en notariële weetjes over erven.