Erfenis zonder planning: Wettelijke regels

Indien iemand zou overlijden zonder verdere planning is dit een successie die enkel geregeld wordt door de wettelijke regels ter zake.

Dat wil zeggen dat de eigen kinderen van de overledene de blote eigendom van gans diens nalatenschap verkrijgen terwijl de langstlevende echtgenoot het vruchtgebruik krijgt.

Vruchtgebruik op onroerende goederen houdt in dat men het genot van het onroerend goed heeft, men mag het gebruiken en eventueel huur opstrijken. De vruchtgebruiker moet het onroerend goed gebruiken als een goed huisvader, er de kleine herstellingen aan doen (zoals de 'huurdersherstellingen'), er de brandverzekeringspremies en de onroerende voorheffing (de zgn. 'grondlasten') van betalen. De blote eigenaar staat in voor de grote herstellingen (of de 'eigenaarsherstellingen'), tenzij beiden daar een andere overeenkomst over sluiten.

Vruchtgebruik op roerende goederen wil zeggen dat men de intresten bekomt en in voorkomend geval (bij aandelen) het stemrecht in de algemene vergadering en de dividenden bekomt. Men kan echter geen goederen verkopen of raken aan het startkapitaal van bankrekeningen.

De naakte eigenaar kan bovendien de omzetting van het vruchtgebruik vragen van goederen die niet tot de gezinswoning of de huisraad behoren. Op dat ogenblik wordt het vruchtgebruik gewaardeerd in functie van de gemiddelde levensverwachting van de vruchtgebruiker. De gezinswoning is dus bijzonder beschermd voor de langstlevende echtgenoot.

De rechten op de gezinswoning zijn voor de langstlevende echtgenoot volledig vrijgesteld van erfbelasting. De kinderen betalen enkel op de blote eigendom erfbelasting. Bij overlijden van de langstlevende verkrijgen zij dan de volle eigendom zonder verdere successiebelasting te moeten betalen.

Vlaamse erfbelasting

In het Vlaamse Gewest wordt de opsplitsing voor de berekening van de erfbelasting gemaakt tussen roerend en onroerend.  Elke erfgenaam heeft twee fiscale erfdelen (een onroerend en een roerend) en kan zo tweemaal van het laagste tarief genieten.

De tarieven in rechte lijn en tussen gehuwden en wettelijk samenwonenden zijn:

De waarde van het vruchtgebruik in het kader van de erfbelasting wordt forfaitair berekend volgens de tabel hieronder.

Om het vermogen te vormen dat verdeeld wordt, kijkt men in België naar het wereldwijde vermogen van de erflater.