Arbeidsovereenkomst

Advies over arbeidscontracten, bepaalde duur en onbepaalde duur

Er bestaan twee soorten arbeidsovereenkomsten, de individuele arbeidsovereenkomst en de collectieve arbeidsovereenkomst (cao).

Individuele arbeidsovereenkomst 

De individuele arbeidsovereenkomst wordt gesloten tussen een werkgever en een werknemer. Hierin worden twee soorten overeenkomsten onderscheiden: de arbeidsovereenkomst voor bepaalde duur en voor onbepaalde tijd.

Een werknemer kan belangrijke rechten ontlenen aan een arbeidsovereenkomst, zoals ontslagbescherming en recht op loon tijdens ziekte. Niet in elke arbeidsverhouding is er sprake van een arbeidsovereenkomst. Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van een relatie opdrachtnemer-opdrachtgever.

Er is pas sprake van een arbeidsovereenkomst als aan drie belangrijke voorwaarden is voldaan:

1. De werknemer is verplicht persoonlijk arbeid voor de werkgever te verrichten;
2. De werkgever betaalt loon in ruil voor het werk dat de werknemer verricht (meestal is dat geld, maar (een gedeelte van) het salaris kan ook bestaan uit loon in natura);
3. Er is sprake van een gezagsverhouding (de werknemer is verplicht de opdrachten of aanwijzingen van de werkgever op te volgen, zolang deze redelijk zijn).

Het is de combinatie van deze drie elementen dat de arbeidsovereenkomst onderscheidt van andere arbeidsgerelateerde overeenkomsten en contracten rond werk zoals het bedrijfscontract, de leerovereenkomst, de beroepsinlevingsovereenkomst, de zelfstandige arbeid en het vrijwilligerswerk.

Soorten arbeidsovereenkomsten

Er bestaan verschillende soorten arbeidsovereenkomsten, naargelang de aard, de duur of de omvang van het werk. Enkele voorbeelden van de meest voorkomende arbeisoveenkomsten zijn:

• de arbeidsovereenkomst voor werklieden,
• de arbeidsovereenkomst voor bedienden,
• de overeenkomst voor tewerkstelling van studenten en
• de overeenkomst voor tewerkstelling van huisarbeiders.

Afhankelijk van de duur van de overeenkomst zijn de meest voorkomende arbeidsovereenkomsten:

• de arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur,
• de arbeidsovereenkomst van bepaalde duur,
• de vervangingsovereenkomst of
• de arbeidsovereenkomst voor tijdelijke arbeid of uitzendarbeid.

Naargelang de omvang van de prestaties kan men een onderscheid maken tussen voltijdse en deeltijdse arbeid. 

Geldigheid

Een arbeidsovereenkomst moet aan enkele voorwaarden voldoen om geldig te zijn, zoals de duidelijk omschreven juridische capaciteit van de beide partijen (werkgever en werknemer), een wederzijdse toestemming van de beide partijen, de verplichting van een schriftelijke versie van bepaalde contracten en clausules en het taalgebruik.

Daarnaast zijn ook de selectie en aanwerving van werknemers onderworpen aan enkele regeles zoals de gelijkheid van behandeling (geen discriminatie), het respect voor de privé situatie,... 

Een aantal gebeurtenissen, zoals de jaarlijkse vakantie, ziekte, klein verlet, … kunnen tijdelijk de uitvoering van de arbeidsovereenkomst opschorten.

Beëindiging

De beëindiging van de arbeidsovereenkomst kan gebeuren door:

• de uitdrukkelijke wil van één van de partijen,
• door onderling akkoord van de partijen,
• door afloop van de termijn,
• door de voltooiing van het overeengekomen werk, ...

Zowel werknemer als werkgever kunnen een einde maken aan de overeenkomst om een dringende reden, zonder vergoeding noch opzegging. Hiertoe dient echter een heel strikte procedure te worden nageleefd. 

Een overeenkomst voor onbepaalde tijd kan door elk der partijen beëindigd worden door opzegging.

Collectieve arbeidsovereenkomst

Als er een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) van toepassing is, dan is zowel werknemer als werkgever gebonden aan de arbeidsvoorwaarden in de individuele arbeidsovereenkomst én de cao. Van een standaard-cao mag niet afgeweken worden. Is er sprake van een minimum-cao, dan mag je met jouw werkgever afspraken maken die gunstiger voor jou zijn dan wat in de cao staat, maar de werkgever mag geen afspraken met je maken die nadeliger voor jou zijn.